joxelanda

10-06-14

EKAINA EDO GARAGAR HILA

UZTAREN ATARIAN KUKUARI ADIO

Gaurkoan Ekaina izango dut aipagai. Urteko seigarren hila. Beraz, erdi aldean gaude jadanik. San Antonio, San Juan, San Pedro. Horiek ditugu hil honetako egunik ezagunenak. San Antonio Urkiolakoa, hilaren 13-an ospatzen da eta fama handia zuen lehenago eta oraindik ere jende asko joaten da hara santuari zerbait eskatzera. Bikotea franko uztartutakoa omen dela diote. Gero zoriontsu bizi izaten lagundu ere bai. Ez da ez lan txarra hori ere. Meza entzun txintxo-txintxo eta atariko harri handiari hiru buelta eman eta andregaia edo senargaia seguru. Baina formula horrekin ere zenbaitentzat alperrik.

San Joanetan berriz, herri askotan izaten dira festak. Beste ohitura batzuk ere baziren lehenago. Bezperan iluntzeko sua eta eguneko mezetan loreak bedeinkatzea.  Etxean zaharkitutako tresna eta gauza zaharrak erretzen ziren San Juan suetan. Utzi zaharra eta ekarri ezazu berria esan ohi genuen, salto eginaz. Zeinek baino zeinek lora sorta dotoreagoa eraman bedeinkatzera. Neskatoak eraman ohi zituzten gehienetan. Naturari eskerrak emanaz Jaungoikoari eskaini eta bere bedeinkapena hartu eta pozik etxera.

Geroago San Pedro. Santu inportantea zen hau ere. Herri askotako festa eguna hain zuzen. Horietako bat Zumaia. Honoko ipuin hauxe kontatu ohi dute: Santuak bere jendeari lagundu nahian soka luze bat bota omen zien Zumaiarrei zerura errazago igo zitezen. Hala, ba omen zihoazen zintzilikaturik zeru alderantz sekulako ilara. San Pedrok jendea animatu nahian latinezko aupada bota omen zien sung sun korda esanaz. Alegia gora bihotzak. Eta aurrena zihoanak “suelta la cuerda” ulertu omen zuen eta sokari utzi zionean beheragoko denak ere lurrera joan omen ziren. Orain zumaiarrik gutxi omen dago zeruan. Lastima. Santuak euskaraz jakin izan balu.

Kukuari agur egiteko eguna ere bada hain zuzen. Ama Birjina martxokotan kuku eta San Pedro-tan mutu. Udaran sartuko gara hilaren 21-ean eguerdiko ordu baterditan. Eguraldiaren aldetik ez da oso ondo portatu aurtengo udaberria. Maiatzean izan zen on alditxo bat baina oro har nahiko kaskar ibili da. Ekainak ere izango ditu bai eguraldi oneko egunak baina agian guk nahi aeina ez. Badaki bai ekainaren azken aldera bero galantak egiten ere. Hil honen bukaeran egun eta erdi faltako ditu urtearen erdira iristeko. Urtearen egunik luzeena ekainaren 21-a. Baina mundua eguzkiarengandik urrutiena Uztailaren 6-an (munduaren erdi gunetik eguzkiaren erdi gunera 152.096.601 kilometro) eta hurbilena berriz Urtarrilaren 3-an (147.097.887 kilometrotara). Distantzia handi samarra baina itxura denez txintxo eusten diete beren martxari milioika urtetan. Espazioko katxarro horiek epe luzerako izakiak dira nonbait baina mundu honetako naturaren izakiak epe motzerako diseinatuak gaude, gizakiok barne. Lastima da hori. Hain leku interesantea izanik hau, laster baten alde egin behar hemendik. Mundu hau eta beste mundua eta horrelakoak ere esan ohi dira. Bada ez bada ere sinestea hobe iruditzen zait. Hara bertsoa: mundua ta zerua elkarren segida, mundutik zeru hori hurbiltzen ari da, pauso txiki batean bertaratu dida, hemengo bizitzaren jarraipena bai da. Akaso tarte horretan ere zerbait egon daiteke.

Ilargiraino joan zen gizona eta esaten dute han hotela egitea pentsatzen hasiak daudela. Joan dadila nahi duena. Ayo pelayo. Ni behintzat ez noa. Berton ere ez daukagu leku txarra alajaina.

Erreala martxan eta krixixa sendatzen denean bapo berriro ere.

Ba omen zeuden bi tomate Osloko kalean eta hango jendeak jakin ez zer ziran eta erdikoa zapaldu egin omen zuten. Earra kontua!

Uztapideri falta bat zeukala esan omen zioten. Alegia sudurra luzeegia zeukala eta Uztapideren erantzuna: hori ez duk falta hori sobra duk motel.

Tonto hark ez omen zekien bera tontoa zenik tontoa zelako.

Beste batek berriz honela omen zioen: mundu honetan adina komeri ez duk egongo beste herri txiki batean.

Kontuak kontu bukatu egin beharko dut hau. Hurrengoan gehiago eta hobeto. Ondo segi eta agur bero bana irakurle guztioi.

10-07-18

 UZTAILA ETA ABUZTUA UDARAREN ERDI ALDEA

Uztaila edo garila. Abuztua edo dagonila. Udararen erdi aldea esan dezakegu. Urtarrila eta otsaila neguaren erdi aldea bezalatsu. Bata bero aldeko puntan eta bestea hotz aldekoan. Eguzkia eta munduaren arteko ibilerak eragiten dituen gora beherak. Horrelaxe ipinita dago mundu honen martxa gure lurraldeari dagokionez.

Gari jasotzea genuen uztaileko langintzarik garrantzitsuena. Gari jotzea ere bai. Horregatik dauka hil horrek izen hori edo garila. Abuztua berriz kosetxa hori gordailuetan edo ganbarako gari kutxetan  gordeta dagoenekoa. Horregatik dagonila. Izan ere garia mundu mailan produktu edo elikagai garrantzitsuenetarikoa izan da gizaldietan zehar. Gizakion elikaduran paper inportantea bete izan du aintzinatik. Eman egiguzu gure eguneroko ogia eskatzen genion Jaungoikoari. Mundu mailan garia, artoa eta arroza izango dira gehien produzitzen diren laboreak. Arroza ez da ereiten inguru hauetan baina emaitza oparoko laborea da hainbat lekutan. Artoa eta babarruna soroetan irabazian zeuden uda garai hauetan. Artajorrak bukaturik Santiotik San Inaziotara artalorak kendu eta ganadu jatekotarako osagai polita ohi zen. Negurako komeniko ziren belar ondu edo lehortuak, sabaietan edo suhatzetan txukun-txukun gordeta utziz lasaitasun ederra baserritarrentzat. Hor ez zen oporrik izaten. Hori negurako lagatzen genuen.

Eguzkia protagonista eta euriaren premia. Trumoia eta ekaitzak behar izaten dira udaran euria egingo badu. Mendebaldeko lardaskeriekin jai egon ohi da kanpoa ongi bustitzeko. Baina biak ere tamainan hobe. Ez bat eta ez bestea askotan gertatu ohi da. Aurten ere ez gabiltza urruti atarramentu horretatik. Baina orain ez da sumatzen garai haietan bezala elizetan errogabatibarik euria eskatzeko.

Lehorte handia eta euri premi izugarria eta Urdanetan ere antolatu omen zuten elizkizun hori. Jende mordoxka juntatu eta prozesio moduan kanpora atera Jaungoikoari hurbilagotik dei egiteko edo. Hasi omen ziren latinezko letaniak kantatzen. Santa Maria apaizak eta orapronobis jendeak. Santa Zezilia orapronobis, Santa Katalina ora pronobis eta hor apaiza hurrengo izena ez oroitzen eta santa dana-dala deiadar egin omen zuen eta jendeak erantzun: trala-rala-rala.   

Festa eta ikuskizunak ere ugari izan ohi dira hil hauetan. Herriz herri eta lekuz leku bazter guztietan dago zer edo zer. Oporrak hartu eta lanak eta ardurak alboratuz, ondo pasa eta deskantsatu,  indarberritzeko. Gure bizitza  horrela antolatzen saiatu ohi gara. Beti ere atseden alditxoak tarteka oso ondo datozkigu bizitzako mikaztasunak apur bat goxatzeko. Izan ere gaur egun dauden aurrerapenekin gizarteko beharrak osatzeko ez legoke hainbeste lan egin eta konpromiso zamarik hartu behar.

Hain zuzen nire ustez gaizki antolatua daukagu gure gizartea. Politikoak oporretan eta krisisa lanean. Politikoak ez daukate fama ona gaur egun. Sermoi ugari baina pulamentu gutxi. Elkarri gaizki esaka edukazio pittinik ere gabe. Gure auzoko subnormala baino areago. Garo epaitan zebilela muga igaro eta auzoko zailean garoa ebakitzen harrapatu auzotar horrek eta errieta bizian hasi omen zitzaion. Joxe Manuelek bere burua subnormaltzat zeukan nonbait eta hala erantzun omen zion: hi ere nire modukoa al haiz ba.

Gure politikoek horrenbeste ere ez dute errekonozituko. Egia esan niri lotsagarria eta kaltegarria iruditzen zait elkarrez horrelako baldarkeriak publikoan esatea. Txukunen hitz egiten duenari eman behar genioke botoa. Baina horretarako beren burua txukundu behar dute ideiaz eta intentzioaz. Edo bestela garai bateko auzo lana bezalaxe, geu hasi beharko dugu politika ere auzolanean egiten. Gizartea ongi antolatzeko premisa egokiak falta direla uste dut. Hemen berton daukagu Itziarko kasua. Eskubide eta arrazoi osoz udal herri izan nahi eta ezin lortu. Hainbeste urte borroka tonto horretan eta arrastorik ez oraindik. Non dira hemen burutapen jatorrak. Nonbaiten traba egiten digu. Bestela gu geu izango ginateke. Nik uste dut aukera hori zor digula gizarteak. Horrek ez dauka inolako asmo txarrik eta okerbiderik. Gure geu izaera maitatu eta besteren geu izaera errespetatu. Hori da gizalegea. Bestela norbait besteren bizkarretik aprobetxatzen ari da.

Eta festa usaia sumatzen dut eta gure festak eta jaiak ere maitatu behar ditugu. Nola ez. San Inazioak, Kopraixak, Andramaixak, San Rokeak, San Bartolomeak eta hainbat festa gure inguruan. Ondo ospatu ditzagula horiek guztiak. Merezi dugu eta. Elkar pozteko izan daitezela. Zorionak nire partetik irakurle festazale guztiei.