PAGOTXA, A ZE MAUKA! edo (a ze pagotxa!)

 

Ganadu edo abereentzat janari berezia zen hauxe. Korte edo ebaki aldi bat bakarra ematen zuen. Udazkenean ereiten zen eta udaberrian ebaki. Gero artoa eta babarruna ereiteko aprobetxatu ohi zen lur hori.

Udaberrian lehenengoetakoa, janari goxoa eta ona zen abereentzat. Animaliak haizetzeko arrisku gutxi eta esnea ugaltzeko aproposa zen.

Urtero erein ohi zen soroen zati bat eta gustora jan ohi zuten behiak eta errapeak potolatu ere bai. Hiru orriko hostoak eta lora gorri luzexkak zituen eta itxura marduleko belar mota zen. Orriak eta kirtena bigunak baina lore gorri hori agertu ezkero, zahartzen hasten zen azkar.

Baserri askotan ereiten zen urtero soro zati bat, udaberrian ganaduak lehenengo jateko berdea izan zedin. Erderaz “trevol encarnado” deitzen zitzaion eta beste belar bat, euskeraz frantses belarra deitzen zitzaiona, erderaz “trevol violeta”. Honek ere horri hirusta zuen eta janari mardula. Urtean hiru edo lau ebaki aldi oso gustukoak gainera baina animaliak haizetzeko arriskua zuen. Lur landuetan mardul hazten zen urte batzuetan baina bakantzen hasten zenean berriro ere soro bihurtu behar zati hori.

Pagotxak lore gorri luzexka zuen eta hostoak ere hirukoitz luzexkak. Frantzi belarrak, lore gorrista bai baina biribila eta hostoak ere pagotxak baino biribilagoak. Biak ziren ganaduentzat janari mardul eta goxoak. Baina esan bezala frantzi belar horrek ebaki aldi asko eta pagotxak bat bakarrik baina berau mardulagoa.

Oso ezagunak eta garrantzizkoak ziren baserri munduan belar horiek. Alde batetik ganaduak jateko bikainak zirelako eta bestetik soro lurrei atseden alditxo bat bezala kontsideratzen ziren baserrietan.

Baziren beste belar mota batzuk ere misio berdina betetzen zutenak. Adibidez allubrea, txilista eta abar. Baina pagotxa izango zen famatuena bere mardultasun, biguntasun eta goxotasunarengatik.

Soroetako lurrak lantzen ziren garaietan, horien etekina mantentzeko ahaleginetan erabiltzen zen taktika edo martxa hori eta bide batez ganaduak jateko bezala ere osagarri bikaina. Beraz, belar mota berezia eta estimu handiko janaria edozein ganadu motentzako.

Baina nik hau aipatu nahi nuen batez ere poxpolina bezalaxe beste esanahi batzuetarako erabiltzen zelako. Eta hitz horiek zertatik datozen ahaztuta. Harrigarria da hain denbora gutxian eta oraindik bizirik dauden belar ezagun batzuen izenak hainbeste desbideratzea. Badakit baserri munduko izen asko baztertu direla eta polit batzuk ere bai. Beste lantxo bat egin behar dut fenomeno honetaz. Beraz, agur irakurle guztioi eta hurrengora arte.