10-10-18

 URRIA

OSASUNA ETA EGURALDIA

Aspaldiko errezeloa edo susmoa izango da hauxe. Alegia eguraldiak ba ote duen zer ikusirik edo eraginik gure edo pertsonen osasunean. Nik uste dut baietz eta mundu guztiak esango luke hori bera.

Askotan jarri ohi dugu eguraldia gure gaixotasunen errudun. Beti ez da horrela izango, baina zerikusia baduela begi bistako gauza dela inork ez luke ukatuko. Eguraldia beti daukagu presente. Eguraldiaren barruan bizi gara. Arnasten dugun bakoitzean eguraldia tragatzen dugu. Eguraldia lagun eguraldia etsai. Baina bera gabe ezin gara bizi. Bere martxa ez dago juxtu-juxtu eta matematikoki gure premietara egokituta. Beraz, guk saiatu behar bere aldrebeskeriekin moldatzen.

Eguratsa kaos bat dela esan ohi dute fisikoek eta eguraldia horko elementuen ibilera desorekatuaren emaitza izaten da hain zuzen. Fenomeno printzipalenak hotz-beroa, hezetasuna eta atmosferaren presioa lirateke. Horietatik sortzen diren elementu  garrantzitsuenak berriz, honako hauek: haizea, lainoak, euria, tximista eta trumoia eta tenperatura. Guzti horien motorra eguzkia dugu.

Ilargiak ere badu nolabaiteko eragina eguraldiarengan. Elementu horiek modu desorekatuan mugitu ohi dira eta aldarte handiak sortzen dituzte eguraldiaren izaera noiz nahi aldatuz. Tarteka bere baldarkeriekin triskantza eta kalteak eraginaz. Zalantzarik gabe estremoko bortizkeria horiek modu askotara hunkitzen dute pertsonen eta izaki guztien osasuna eta ongi izatea. Baina eguraldiak egunerokotasunean erabiltzen dituen aldarte eta mantentzen dituen egoerek ere badute bai eragina gure osasunean.

Eguraldiaren elementu edo fenomeno guztiak tamaina egokian gutxitan egon ohi dira eta geure gorputzak asmatu behar izaten du aldarte horietara egokitzen. Eta garrantzizko eginkizuna dugu gainera hori. Baina eguraldiari gaizki esaka jardunda bakarrik ez dugu ezer egiten. Aldarte txar horiei nolabaiteko erremedioak jarri behar ahal den heinean. Zer datorren aldez aurretik nolabait antzeman edo jakiteak ere asko balio du neurri egokiak hartzeko. Juxtu ez dago jakiterik, baina gaur iragarpenek ere pixka bat erakusten digute. Norberak erreparatuta ere sumatu daitezke etorriko denaren zantzuak. Leku batzuetan aldakortasun gehiago izaten du  baina beti ezberdina izan ohi da eguraldia. Guztiz berdina ez da sekula egoten. Gu bizi garen leku honetan asko eta azkar aldatzen da eta hori bera dugu osasunarentzat problematikoa. Katarroa, eztula, doministikua, mukiak, ahotsa zakartu eta beste hainbat gaixotasun eguraldi hotz, haizetsu eta hezeari eman ohi diogu kulpa. Buruko mina, junturetako molestiak eta beste horrelako asko berriz,  hego haize lehor eta beroaren kulpaz sortzen zaizkigu. Hezetasun gehiegiak ere badaki kalteak eragiten gure osasunari. Airearen presioak berriz zer esanik ez. Ez ikusi eta zuzenki nabaritzen ez den fenomeno hori hortxe daukagu beti gure gorputzaren funtzionamendua zirikatzen. Esaten dute gure hezur muinetan dugun aire apur hori, beti presio berdinean mantentzen dela eta kanpokoaren aldartean desoreka sortzen omen du nerbio eta beste hainbat sustantzien funtzionamenduan. Animaliek ere igarri ohi diote gauza horri. Hego haizea etorri aurretik jaitsi ohi da presioa eta horregatik zenbait animaliek abisatu ohi dute beren mugimenduekin hego haizea datorrela. Geu ere motelago sentitu ohi gara hego haize epel eta lehorrarekin. Alde batetik presioa jaitsi delako eta bestetik hezetasuna ere azkar batean gutxitu delako. Animalien sen hori modu askotara sumatu daiteke. Eta landareek ere badituzte horrelako seinaleak. Adibidez lertxunaren hostoa geldi egotearen zergatia presioa oso goian izatea litzateke. Eta antizikloia hainbeste tontortu ezkero mugi gaitza bihurtzen da eta horrek suposatzen du  luzarorako eguraldi ona.

Presio atmosferiko hori ez dugu ikusten eta sumatu ere oso gutxi baina naturaren funtzionamenduan eragin handia du horrek. Izan ere eguraldiaren beste fenomeno eta elementuak horren arabera mugitzen dira. Presioa baxu dagoenean aireak gutxiago pisatzen du eta errazago mugitzen da haize bihurtuz. Berdin hezetasunarekin ere. Litro bat airek gutxiago pisatzen duenean hezetasuna azkarrago egingo du, gainean euri bihurtuz. Hotz beroak ere badu horretan zerikusia. Hotz handiarekin eta bero handiarekin gutxiago pisatzen du aireak eta nekezago kondentsatuko da. Gora behera horiek guztiak afektatzen dute naturako izaki bizidunen martxa. Bide batez, gure gorputzarena ere bai eta hor gaixotasuna sortzeko arrazoietako bat.

Pertsona batzuk sensibleagoak dira horretan eta ondo zaindu beharra dute eguraldiaren eraso txarretatik. Baina guztiok dugu premia ahal dugun heinean neurriak hartzeko. Gehiegi babestea ere ez da ona gorputzak bere kaxa ere defentsak suspertu behar dituelako. Oso inportantea da ondo sailduta egotea edozer erasori aurka egiteko. Beraz, badaukagu nahiko lan gure gorputza ondo preparaturik  edukitzen, eguraldiaren aldarte eta erasoei aurre egiteko. Eguraldia ez daukagu maneiatzerik geure komenientziara baina medio aska ditugu geure burua babesteko. Etxeak, jantziak, ibilerak, janariak edo elikatzeko moduak. Eta beste hainbat horrelako neurri erabili ditzakegu ahal denik minik gutxien egin dezaten eguraldiaren aldarte horiek.

Animalien senak erakusten digute lezio ederrik gai horretan. Hegaztiak, adi bidez, udara igaro duten lekutik milaka kilometrotara aldentzen dira negua igarotzera eta udaberrian berriro udalekuetara itzuli. Baina nire lantxo hau luzeegia gerta ez dadin hurrengoan jarraitzekotan utziko dut.

Itziarko periari aipamen bat egin nahi nioke. Gain gainean dugu hain zuzen eta anbiente ona sumatzen dut aurten ere. Buru belarri hori antolatzen dabiltzanak, pila bat izaten dira. Jende asko etortzen da eta denak gustura ibili daitezen saiatu egin behar ondo antolatu eta atenditzen. Udalak eta abarrek gutxiegi laguntzen dutelakoa nago. Baina ea eguraldiak behintzat laguntzen digun. Agian zertxobait nahastuko da bezperatik baina zehar haize txikiarekin eguraldi ona edukiko dugu. Honelaxe utziko dut gaurkoz eta ea hurrengoan jarraitzen diodan gaur hartu dudan gai horri. Bitartean zoriontsu izan eta agur bero bana irakurle guztioi.